Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wprowadzenie do serii Palące Problemy Edukacji i Pedagogiki

Dylematy patriotyzmu, nacjonalizmu i ustawicznie kształtującej się tożsamości. Wprowadzenie do książki

Jerzy Nikitorowicz

CZĘŚĆ 1. OBLICZA PATRIOTYZMU I NACJONALIZMU

Rozdział 1.

Tożsamość – twórczy wysiłek ku patriotyzmowi

Jerzy Nikitorowicz

1.1.   Wielowymiarowość i dynamika tożsamości

1.2.   Kształtowanie się tożsamości patriotycznej

1.3.   Rodzaje patriotyzmu i nacjonalizmu

1.4.   Wyzwania i zadania edukacyjne a kształtowanie się tożsamości kulturowej 

Rozdział 2.

Racjonalny patriotyzm jako antidotum skrajnego nacjonalizmu

Janusz Gajda

2.1.   Wprowadzenie

2.2.   Patriotyzm i nacjonalizm – różne oblicza pojęć

2.3.   Chlubne tradycje w pojmowaniu patriotyzmu w Polsce

2.4.   Kontrowersje wokół patriotyzmu i skrajnych form nacjonalizmu 

2.5.   Podsumowanie

Rozdział 3.

Rasizm i antysemityzm a tożsamość kulturowa

Mirosław Sobecki

3.1.   Wprowadzenie

3.2.   Rasizm jako problem społeczny i edukacyjny

3.3.   Antysemityzm – groźne mity i semiotyczne zaniedbania

3.4.   Pedagogika i edukacja a odmienność rasowa i kulturowa

3.5.   Poziomy zachowań wobec odmienności kulturowej

3.6.   Osiąganie zamierzonych celów 

Rozdział 4.

Patriotyzm – jak znaleźć mu miejsce w mentalności społeczeństwa?

Mirosława Czerniawska

4.1.   Wprowadzenie

4.2.   Czymjestpatriotyzm? Gdziejestjegomiejscewnaszejpsychice?

4.3.   Patriotyzm symboliczny a patriotyzm ślepy

4.4.   Patriotyzm w społeczeństwie demokratycznym

Rozdział 5.

Nacjonalizm w warunkach demokracji

Andrzej Nikitorowicz

5.1.   Wprowadzenie

5.2.   Nacjonalizm a demokracja

5.3.   Nacjonalizm małych narodów

5.4.   Podsumowanie

Rozdział 6.

(Nie)obecność patriotyzmu w świadomości aksjologicznej młodego pokolenia Polaków. „Przesuwanie się horyzontu aksjologicznego” czy kryzys w wartościowaniu?

Ewa Ogrodzka-Mazur

6.1.   Wprowadzenie

6.2.   Współczesne konteksty kulturowe a (nie)świadomość aksjologiczna młodego pokolenia

6.3.   Wartości cenione przez polską młodzież w kraju i za granicą

6.4.   Kryzys w wartościowaniu – ku zagrożonej tożsamości

6.5.   Patriotyzm i (nie)identyfikacja z własnym państwem

....

Profesor Jerzy Niktorowicz od ponad 20 lat pracuje na stanowisku kierownika Katedry Edukacji Międzykulturowej Uniwersytetu w Białymstoku. Na podstawie obserwacji i wieloletnich badań profesor Niktorowicz stwierdził, że najbardziej palącymi problemami, z jakimi przychodzi nam się zetknąć obecnie jest zagadnienie patriotyzmu i nacjonalizmu. Obie te kwestie we współczesnych czasach mają wpływ na definicje zjawiska określanego jako tożsamość kulturowa.

Profesor Niktorowicz bardzo umiejętnie określił dwa typy postaw społecznych umożliwiających osiągniecie postaw zbiorowej tożsamości kulturowej we współczesnym społeczeństwie, nie tylko polskim ale również w społeczeństwach europejskich. Moim zdaniem obie postawy zarówno patriotyzm jak i nacjonalizm potrzebne są do utrzymania prawidłowej i niezbędnej dla prawidłowego rozwoju społecznego równowagi tożsamościowej. Wątkiem przewijającym się najczęściej w pracy pod redakcją profesora Niktorowicz jest poszukiwanie współczesnych form odczytywania zjawiska czy też fenomenu patriotyzmu w kontekście współczesnych wyzwań edukacyjnych stojących przed polskim i europejskim społeczeństwem.

Profesor Niktorowicz, a także grono wybitnych naukowców z nim współpracujących zastanawiali się także przeprowadzając gruntowne analizy, jak współcześnie odczytywać patriotyzm w społecznościach lokalnych, czy też po za krajem - na emigracji? I na ile ów patriotyzm powiązany jest z różnorodnymi występującymi tu i ówdzie nacjonalizmami widocznymi szczególnie w okresach kryzysów gospodarczych.

Współpracujący z profesorem Niktorowiczem są zwolennikami szeroko rozumianej edukacji międzykulturowej. Mając w tej dziedzinie niezwykle bogate doświadczenie proponują nowe aktywne formy edukacji międzykulturowej. Do aktywnych form zaliczają między innymi wycieczki krajoznawcze czy tez historiozoficzne, a także edukację multikulturową związaną z filmem, kinem teatrem i różnorodnymi multimedialnymi prezentacjami. Wszystkie te formy prezentowane w książce zachęcają do wieloaspektowego badania zjawiska patriotyzmu. Pomagają to zjawisko odkryć i zrozumieć.
Po lekturze tej pracy doszedłem do wniosku, iż ma ona dwa podstawowe cele. Mianowicie, po pierwsze - nakreślenie problemu, nazwanie go i pełne uświadomienie czytelnikom i adresatom między innymi wychowawcom nauczycielom i rodzicom, instytucjom, a także pracownikom placówek oświatowych i resocjalizacyjnych. A także drugi, nie mniej ważny cel - wskazać aktywne formy przeciwdziałania polityce agresji i nietolerancji. Trzecią sprawą jest także zaakcentowanie roli edukacji i szeroko rozumianego dialogu międzyludzkiego, a co za tym idzie także międzykulturowego.

Moim zdaniem autorzy tego tomu te dwa cele osiągnęli dlatego można śmiało pracę profesora Niktorowicza polecić Państwa uważnej lekturze. Z pewnością stanowić ona będzie doskonały punkt wyjścia do dalszych jeszcze szerszych badań. Na przykład wpływ lokalnych nacjonalizmów na postawy obywatelskie? Miejsce powstania pracy ma też w tym przypadku niebywałe znaczenie, mianowicie powstała ona w Białymstoku, gdzie dość łatwo zacierają się subtelne granice między patriotą, a nacjonalistą czy też szowinistą.

Marcin Antoniak
źródło: http://www.ksiazka.net.pl/index.php?id=49&tx_ttnews%5Btt_news%5D=19063

Patriotyzm i nacjonalizm to dwa pojęcia, skupiające się wokół problematyki ludzkiej tożsamości. Obie te postawy przedkładają cele ważne dla ojczyzny nad sprawy osobiste, dzięki czemu płynnie wkomponowują się w całokształt ludzkiego życia. Należąc do najistotniejszych problemów, ukierunkowują rozwój tożsamości kulturowej człowieka. Publikacja Oficyny Wydawniczej Impuls jest próbą określenia punktu wyjścia do podjęcia nowych projektów dotyczących miejsca człowieka we współczesnym świecie, a także wytyczenia konkretnych działań edukacyjnych oraz ich efektów. Praca Patriotyzm i nacjonalizm. Ku jakiej tożsamości kulturowej? to zaproszenie do refleksji nad społeczno-politycznymi postawami ludzi, którzy poszukując własnej tożsamości, zagłębiają się w meandry problemów, zawirowań, trosk i kłopotów, wpisanych w całokształt ludzkiego bytowania.

Całość monografii Jerzego Nikitorowicza została podzielona na trzy części. W Obliczach patriotyzmu i nacjonalizmu czytelnik pozna wyzwania i zadania edukacyjne, przyjrzy się semiotycznym zaniedbaniom antysemityzmu, oceni poziom zachowań wobec odmienności rasowej i kulturowej, podejmie próbę odnalezienia miejsca patriotyzmu w mentalności społeczeństwa, przyjrzy się wartościom cenionym przez polską młodzież w kraju i za granicą, a także weźmie pod uwagę identyfikacje społeczno-kulturalne mobilnych studentów oraz z nadzieją podąży w stronę nowego patriotyzmu, tolerancji, małych ojczyzn, świadomości europejskiej i globalnej oraz edukacji obywatelskiej.

Kolejna część poświęcona została tożsamości kontekstualnej. Dzięki autorom czytelnik będzie miał okazję przyjrzeć się interpretacjom tożsamości i patriotyzmu, przeanalizować dualizm w codzienności polskich rodzin na Wileńszczyźnie oraz dziedzictwo kulturowe pogranicza (stosunki polsko-litewskie), poznać dylematy tożsamościowe osób powracających z migracji zagranicznych i trudności związane z adaptacją w Polsce osób pochodzenia afrykańskiego, a także prześledzić rolę działań edukacyjnych i społeczno-artystycznych w kształtowaniu tożsamości międzykulturowej.

W następnej części autorzy przyjrzeli się tożsamości w matni: skupili się na analizie tradycji wychowania wobec współczesnych kłopotów z tożsamością kulturową, ze szczególnym akcentem położonym na okres dorastania i wizerunek bezdomnego Polaka-patrioty. Nie pozostawili również bez echa kobiet ani dzieci z rodzin dysfunkcyjnych. Całość uzupełnia obszerna polsko- i obcojęzyczna bibliografia, ułożony w porządku alfabetycznym indeks rzeczowy i osobowy oraz krótkie noty o dwudziestu czterech autorach i autorkach rozważań zamieszczonych w monografii. Uzupełnienie pracy stanowią liczne przypisy, zapisane wytłuszczonym drukiem myśli szczególnie warte zapamiętania, tabelki, wykresy, ryciny i wyliczenia. Większość rozdziałów poprzedzono wprowadzeniem, a zakończono podsumowaniem.

Publikacja Oficyny Impuls należy do literatury specjalistycznej. Adresaci (studenci, nauczyciele, pracownicy instytucji kultury) odnajdą w lekturze interesujące treści, które dostarczą im mnóstwa sprawdzonych pomysłów i form aktywności, składających się na edukację międzykulturową.

Danuta Szalejewska
źródło: http://www.granice.pl/recenzja,patriotyzm-i-nacjonalizm--ku-jakiej-tozsamosci-kulturowej,10285

Warto zauważyć, że autorzy (wybitni naukowcy w swoich dyscyplinach) dołożyli wszelkich starań, aby pokazać, iż patriotyzm nie posiada jednego oblicza, lecz wręcz przeciwnie – jest niezwykle złożonym oraz multidyscyplinarnym pojęciem. W tym celu spojrzeli na niego z różnych, najlepiej przez siebie rozpoznanych perspektyw.

Współcześnie zarówno samo rozumienie słowa „patriotyzm”, jak i to, co ze sobą niesie (także ładunek emocjonalny), wzbudza rozliczne kontrowersje. Jego obecność w dyskursie medialnym dodatkowo zaognia konflikty z tym związane, zamiast je łagodzić. Niezwykle aktualna oraz potrzebna jest więc dzisiaj książka pod naukową redakcją Jerzego Nikitorowicza, zatytułowana „Patriotyzm i nacjonalizm. Ku jakiej tożsamości kulturowej?” z wartościowej serii wydawniczej „Palące Problemy Edukacji i Pedagogiki”. Jest to wszakże w istocie gruntownie przemyślany i świetnie skomponowany zbiór artykułów poświęconych zwłaszcza na rozwiązanie problemu poszukiwania konsensusu w sferze odczytywania patriotyzmu. Efekty są naprawdę zdumiewające.

Warto zauważyć, że autorzy (wybitni naukowcy w swoich dyscyplinach) dołożyli wszelkich starań, aby pokazać, iż patriotyzm nie posiada jednego oblicza, lecz wręcz przeciwnie – jest niezwykle złożonym oraz multidyscyplinarnym pojęciem. W tym celu spojrzeli na niego z różnych, najlepiej przez siebie rozpoznanych perspektyw. Zwłaszcza ciekawe, ponieważ jak dotąd rzadko i słabo unaoczniane (zwłaszcza na skutek niebezpiecznych manipulacji medialnych) są te pokazujące patriotyzm przez pryzmat społeczności lokalnych czy też grup społecznie wykluczonych. Różnorodność obliczy patriotyzmu sytuuje go natomiast na różnych poziomach postrzegania siebie i przypisywanej sobie kultury: lokalnym, parafialnym, regionalnym, narodowym, państwowym, obywatelskim, cywilizacyjnym. Ale nie tylko – równie fascynujące pod względem intelektualnym są próby stopniowania jego natężenia. Uświadamia to wagę i siłę słowa, które musi być używane umiejętnie, aby niosło pożądany przekaz oraz było faktycznym wyrazem własnej orientacji ideowej.

Zamieszczone w książce teksty faktycznie skłaniają do potrzebnej dzisiaj refleksji na temat patriotyzmu, nacjonalizmu. Doświadczeni naukowcy pokazują wszakże dylematy wpisane w ich realizację w dobie globalizacji przynoszącej współczesnym społeczeństwom nieuchronnie negatywne skutki i szereg zagrożeń. Zastanawiają się między innymi nad myśleniem o relacjach pomiędzy tym, co własne a tym, co obce, pojmowaniem oraz realizowaniem zobowiązań, jakie spoczywają na człowieku, który czuje się obywatelem danej Ojczyzny, właśnie wobec niej. Próbują – udolnie i celnie zresztą – typizować sposoby reagowania na bodźce wymierzone przeciwko kulturowemu dobru. Dzięki temu czytelnik zyskuje dość szerokie spojrzenie na pole walki, którego nieuchronnie jest bądź staje się coraz bardziej częścią czy wręcz komponentem.

Na kartach monografii znajdują się również interesujące, autorskie, dotąd nigdzie niepublikowane konstrukcje tożsamości kulturowej dzisiejszego człowieka, będącej jednocześnie strukturą wyobrażeniową mającą za przedmiot osobę i kulturę. Niecodziennym rozwiązaniem w obliczu świetnych omówień o charakterze teoretycznym są teksty zorientowane praktycznie, a ściślej rzecz biorąc – prakseologicznie. Ich twórcy skoncentrowali się na uświadomieniu możliwości konfrontacji z postawami nacjonalistycznymi i patriotycznymi w sferze publicznej. Autorzy nie opowiadają się za walką, nawet tą prowadzoną słowami, lecz przede wszystkim za wzajemnym zrozumieniem. Klucze – wytrychy do ludzkiej świadomości, które znajdziemy w tej książce mogą być bezcenną pomocą w zakresie pokojowej koegzystencji różnie ustosunkowanych kulturowo ludzi w ramach jednego społeczeństwa lub ich tygla.

Wszystkim czytelnikom, którzy nie godzą się na poddanie medialnej manipulacji dotyczącej patriotyzmu i nacjonalizmu, gorąco poleca się nowość na rynku wydawniczym, mianowicie niewątpliwie wartościową książkę pod naukową redakcją Jerzego Nikitorowicza, zatytułowaną „Patriotyzm i nacjonalizm. Ku jakiej tożsamości kulturowej?”. Przynosi ona bowiem inspiracje to rozważenia dylematów, w obliczu którym coraz częściej przychodzi stawać człowiekowi w dobie globalizacji. Dostarcza argumentacji wiodącej do lepszego zrozumienia i porozumienia się reprezentantów różnych społeczności i społeczeństw. Warto więc po nią sięgnąć, by wiedzieć, a nie trwać w nieświadomości własnego „Ja w świecie”.

Krzysztof Wróblewski
źródło: http://www.konserwatyzm.pl/artykul/11628/jerzy-nikitorowicz-red-patriotyzm-i-nacjonalizm-ku-jakiej-to